Cmentarz żydowski w Rybniku

Historia miasta i jego dzielnic
Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Cmentarz żydowski w Rybniku

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Cmentarz żydowski był już omawiany przez nas w kilku wątkach. Uznałam, że należy to scalić i skomasować wiedzę w jednym miejscu.

Cmentarz został zakupiony w 1815 roku, przez
tutejszego obywatela, kowala Józefa Nowaka za 100 talarów niemieckich. Jak w liście kupna zaznaczono, leży on przy drodze do Świerklan i Chwałowic
Tyle Trunkhardt :mrgreen:
Przedtem Żydów chowano w Mikołowie. Na dzisiejsze czasy to park między ulicami 3 Maja, Wieniawskiego i Klasztorną (ale na odcinku od ul.3 Maja do przedszkola).
Na mapie z kroniki Idzikowskiego oznaczony jest jako "Begrabnissplatz für Juden".
Cmentarz był otoczony murem. Brama główna była od strony dzisiejszej 3 Maja (przed 1922r. była to Promenadenstraße). Od strony tej ulicy stał dom przedpogrzebowy, czyli budynek à la chrześcijańska kaplica. Jak widać z poniższej pocztówki cmentarz był zadrzewiony.

cdn.
Załączniki
Rybnik mapa.JPG
01. cmentarz.JPG

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Jest jeszcze jedna pocztówka, na której widać mur żydowskiego cmentarza w Rybniku.
Tym razem ujęcie z przeciwnej strony. Fota też z okresu przed 1922 r.

Niestety nie ma innych starych obrazów z naszym cmentarzem. A może są, ale niedostępne dla nas... Ponoć coś jest w muzeum żydowskim w Berlinie. Może gdzieś na świecie jakiś potomek ma małe stare pożółkłe zdjęcie... Ponoć, może i tyle ;)

Na pewno nasz ostatni rabin, czyli Zygmunt Kohlberg robił (choć, czy zrobił w pełni, to już nie sprawdzimy) coś a la inwentaryzację nagrobków. Kiedyś przez przypadek na google books znalazłam pozycję opisującą dzieje rodziny Königsberger. Tam wyczytałam, iż rabin opisywał nasze (rybnickie) nagrobki i spisywał z nich inskrypcje. Może taki spis jest w Berlinie :roll: Hmm, kto wie.
Załączniki
Cmentarz Promenadestrasse.JPG

w_e
Szeregowy
Posty: 33
Rejestracja: 25 sty 2009, o 23:49
Lokalizacja: Rybnik

Nieprzeczytany post autor: w_e »

_hipcia pisze:Jest jeszcze jedna pocztówka, na której widać mur żydowskiego cmentarza w Rybniku.
Tym razem ujęcie z przeciwnej strony. Fota też z okresu przed 1922 r.
Czyli zarysy budynku z lewej strony to kaplica Juliusza?
w_e

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

w_e pisze:
Czyli zarysy budynku z lewej strony to kaplica Juliusza?
Tak, to kaplica Juliusza.

Awatar użytkownika
woytas
Nadszyszkownik Generalny
Posty: 7386
Rejestracja: 6 gru 2006, o 21:33
Lokalizacja: Stolica regionu
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: woytas »

Czyli to ulica 3 maja
Księga Ezechiela: 25,17. "Ścieżka sprawiedliwych wiedzie przez nieprawości samolubnych i tyranię złych ludzi. Błogosławiony ten, co w imię miłosierdzia i dobrej woli prowadzi słabych doliną ciemności, bo on jest stróżem brata swego i znalazcą zagubionych dziatek. I dokonam srogiej pomsty w zapalczywym gniewie, na tych, którzy chcą zatruć i zniszczyć moich braci; i poznasz, że Ja jestem Pan, gdy wywrę na tobie swoją zemstę". BAAM! BAAM! BAAM!

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Skoro mamy już mapę Wojtka, to możemy pokazać cmentarz na planie Rybnika z lat 30-tych XX wieku. Cmentarz wówczas zawierał się w trójkącie między ulicami 3 Maja, Klasztorną i Brzozową (dziś Wieniawskiego).
Dodam, iż właśnie w latach 30-tych został zamknięty przez władze z powodu "uchybień sanitarnych". Zmarłych Żydów chowano wtedy w Wodzisławiu.

Bardzo interesujące jest oznaczenie cmentarza :) - małe Gwiazdy Dawida.
Załączniki
mapa lata 30-te.JPG

Awatar użytkownika
woytas
Nadszyszkownik Generalny
Posty: 7386
Rejestracja: 6 gru 2006, o 21:33
Lokalizacja: Stolica regionu
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: woytas »

Jest to dziwne oznaczenie - generalnie był podział na cmentarze chrześcijańskie/niechrześcijańskie - bez oznaczenia religii. A te na mapach były oznaczane jako "L"
Księga Ezechiela: 25,17. "Ścieżka sprawiedliwych wiedzie przez nieprawości samolubnych i tyranię złych ludzi. Błogosławiony ten, co w imię miłosierdzia i dobrej woli prowadzi słabych doliną ciemności, bo on jest stróżem brata swego i znalazcą zagubionych dziatek. I dokonam srogiej pomsty w zapalczywym gniewie, na tych, którzy chcą zatruć i zniszczyć moich braci; i poznasz, że Ja jestem Pan, gdy wywrę na tobie swoją zemstę". BAAM! BAAM! BAAM!

Awatar użytkownika
Alojz
Generał broni
Posty: 3927
Rejestracja: 14 wrz 2009, o 19:22
Lokalizacja: Rybnik

Nieprzeczytany post autor: Alojz »

Myslalem ze ten cmentaz zaczynal sie blizej dworca. Tak jak na tej mapce.
Załączniki
1_459.jpg
Ostatnio zmieniony 21 sty 2012, o 09:29 przez Alojz, łącznie zmieniany 1 raz.

Awatar użytkownika
woytas
Nadszyszkownik Generalny
Posty: 7386
Rejestracja: 6 gru 2006, o 21:33
Lokalizacja: Stolica regionu
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: woytas »

To park jest :)
Księga Ezechiela: 25,17. "Ścieżka sprawiedliwych wiedzie przez nieprawości samolubnych i tyranię złych ludzi. Błogosławiony ten, co w imię miłosierdzia i dobrej woli prowadzi słabych doliną ciemności, bo on jest stróżem brata swego i znalazcą zagubionych dziatek. I dokonam srogiej pomsty w zapalczywym gniewie, na tych, którzy chcą zatruć i zniszczyć moich braci; i poznasz, że Ja jestem Pan, gdy wywrę na tobie swoją zemstę". BAAM! BAAM! BAAM!

Awatar użytkownika
Alojz
Generał broni
Posty: 3927
Rejestracja: 14 wrz 2009, o 19:22
Lokalizacja: Rybnik

Nieprzeczytany post autor: Alojz »

Poszukam na innej mapce. Wydaje mi sie ze tam bylo zaznaczone od samego dworca.

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

woytas pisze:Jest to dziwne oznaczenie - generalnie był podział na cmentarze chrześcijańskie/niechrześcijańskie - bez oznaczenia religii. A te na mapach były oznaczane jako "L"
Właśnie. Spotykałam się też z literką "T" na starych mapach.

Awatar użytkownika
woytas
Nadszyszkownik Generalny
Posty: 7386
Rejestracja: 6 gru 2006, o 21:33
Lokalizacja: Stolica regionu
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: woytas »

Zależało od skali.
Taki mi szatański przebłysk przeszedł - czy ojcowie Misjonarze nie mieli nic wspólnego z likwidacją cmentarza - taki sąsiad za płotem...?
Księga Ezechiela: 25,17. "Ścieżka sprawiedliwych wiedzie przez nieprawości samolubnych i tyranię złych ludzi. Błogosławiony ten, co w imię miłosierdzia i dobrej woli prowadzi słabych doliną ciemności, bo on jest stróżem brata swego i znalazcą zagubionych dziatek. I dokonam srogiej pomsty w zapalczywym gniewie, na tych, którzy chcą zatruć i zniszczyć moich braci; i poznasz, że Ja jestem Pan, gdy wywrę na tobie swoją zemstę". BAAM! BAAM! BAAM!

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

woytas pisze:Zależało od skali.
Taki mi szatański przebłysk przeszedł - czy ojcowie Misjonarze nie mieli nic wspólnego z likwidacją cmentarza - taki sąsiad za płotem...?
Hmmm, szatański nie powiem :mrgreen:

Po wejściu Niemców do Rybnika cmentarz był zamknięty niejako "z mocy prawa" niemieckiego. Jego likwidację przeprowadzono wczesną wiosną 1940r.
W Żydowskim Instytucie Historycznym jest przechowywana praca magisterka M.Machnik, w której jest story faceta, uczestniczącego w tym barbarzyństwie (podejrzewam, że nie z własnej woli).
Niestety nie wiem, czy jest ona wiarygodna (ta story), bo spisana z naszych Nowin, a te jak wiemy czasem konfabulują i przekręcają rzeczy (o czym sama się przekonałam). Cytuję za stroną: http://www.kirkuty.xip.pl/rybnik.htm
Przytoczmy tu fragmenty tego tekstu: "Muzeum w Rybniku udostępniło mi artykuł z "Nowin", w którym Jan Kołowrot wypowiada się na temat cmentarza żydowskiego. (...) Prace przy likwidacji prowadzone były wczesną wiosną 1940 roku, na początku marca lub kwietnia. Zwożono kamienie, szare górskie piaskowce i układano w stosy przy murze cmentarnym od strony drogi do Chwałowic i Świerklan. We wnętrzu cmentarza były poprzewracane nagrobki i wykarczowane krzaki. "To robiono spychaczem lub pługiem do odśnieżania" - mówi Jan Kołowrot. Część grobów była już ekshumowana. Z innych otwartych grobów wydobywano trumny - ołowiano-cynkowe rozlutowywano, wykonane z miedzi i mosiądzu rozmontowywano. Z trumien wyciągano kościotrupy. Niektóre miały jeszcze resztki ubrania. Więźniowie uderzali w szkielety łopatami i rozłupywali czaszki, łamali szczęki, zdejmowali mosty z zębów. Szukali złotych bransoletek, sygnetów, pierścionków, kolczyków, złotych zębów. Pracowali w rękawiczkach. "Pilnował nas gestapowiec w czarnym mundurze. On stał obok dużego kubła z chlorowanym wapnem. Kubeł był przeznaczony na drogocenności znalezione przy trupach. (...) Więźniom nie wolno było ze sobą rozmawiać. Prace ekshumacyjne polegały na tym, że więźniowie wpierw grzebali przy nagrobkach cennych i wartościowych. Starych mogił początkowo nie ruszali. Widocznie mieli takie dyspozycje, żeby otwierać groby z najdroższymi płytami. Prowadzili roboty sukcesywnie. Zaczęli rozkopywać groby od ściany południowej cmentarza i następnie prowadzili posuwając się w od grobu do grobu w stronę dworca kolejowego. Miejsca po otwartych grobach niwelowali. (....) Kości ładowano na ciężarówki, które przypuszczalnie jechały w stronę stadionu "Ruda". Stadion był jeszcze nieukończony, w pobliżu były doły. Kości wrzucano do tych dołów i zasypywano ziemią. (....) Kości miano też wrzucać bezpośrednio do kilku stawów-bajorek, jakie znajdowały się w pobliżu starego kościoła".

Awatar użytkownika
woytas
Nadszyszkownik Generalny
Posty: 7386
Rejestracja: 6 gru 2006, o 21:33
Lokalizacja: Stolica regionu
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: woytas »

ja bardziej myślałem o zamknięciu w latach 30
Księga Ezechiela: 25,17. "Ścieżka sprawiedliwych wiedzie przez nieprawości samolubnych i tyranię złych ludzi. Błogosławiony ten, co w imię miłosierdzia i dobrej woli prowadzi słabych doliną ciemności, bo on jest stróżem brata swego i znalazcą zagubionych dziatek. I dokonam srogiej pomsty w zapalczywym gniewie, na tych, którzy chcą zatruć i zniszczyć moich braci; i poznasz, że Ja jestem Pan, gdy wywrę na tobie swoją zemstę". BAAM! BAAM! BAAM!

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Aaa, okej :) Hmm, cholera wie jaka w sumie była przyczyna. Może jakieś mini antysemickie tendencje :?: Nie wiem. Oficjalnie się podaje, iż powodem były "uchybienia sanitarne" ;)

Awatar użytkownika
woytas
Nadszyszkownik Generalny
Posty: 7386
Rejestracja: 6 gru 2006, o 21:33
Lokalizacja: Stolica regionu
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: woytas »

ale " Janek donosi..."
Księga Ezechiela: 25,17. "Ścieżka sprawiedliwych wiedzie przez nieprawości samolubnych i tyranię złych ludzi. Błogosławiony ten, co w imię miłosierdzia i dobrej woli prowadzi słabych doliną ciemności, bo on jest stróżem brata swego i znalazcą zagubionych dziatek. I dokonam srogiej pomsty w zapalczywym gniewie, na tych, którzy chcą zatruć i zniszczyć moich braci; i poznasz, że Ja jestem Pan, gdy wywrę na tobie swoją zemstę". BAAM! BAAM! BAAM!

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Opis zniszczenia cmentarz na początku 1940 roku podałam powyżej. Dzięki Klausowi miałam możliwość rozmawiać ze świadkiem, który (jako mały chłopak) widział, jak szczątki naszych Żydów wrzucano do stawu w miejscu dzisiejszego parkingu na Brudnioka.

Niemcy na terenie cmentarza żydowskiego zrobili park. Czy dużo się od tamtego czasu zmieniło?
Załączniki
05. cmentarz.JPG
04. cmentarz.JPG

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Z dzisiejszych Nowin.
Załączniki
Nowiny 001.jpg
Nowiny.jpg

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Re: Cmentarz żydowski w Rybniku

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Wiem z autopsji, że lokalne fora są niejednokrotnie źródłem informacji, dla poszukujących różnych rzeczy. Dlatego też należy w tym wątku, dla przyszłych ewentualnych odwiedzających, uzupełnić wiadomości związane z rybnickim cmentarzem żydowskim.

20 stycznia 2013 roku, w trakcie "Spaceru z przewodnikiem śladem zapomnianych nekropolii, chyba po raz pierwszy w powojennej historii, Rybniczanie upamiętnili pochowanych tu członków społeczności żydowskiej.
By Avelina (16).JPG
Spacer z przewodnikiem by us 20.01.2013 (8).JPG
Spacer z przewodnikiem by us 20.01.2013 (9).JPG
Zaś w ostatnią niedzielę, tj. 21 kwietnia, cmentarz odwiedziło ponad 150 uczestników spacer z przewodnikiem, tym razem spacer był "Śladami rybnickich Żydów".
Spcaer szlakiem rybnickich Żydów 21.04.2013 (23).JPG
Spcaer szlakiem rybnickich Żydów 21.04.2013 (27).JPG
Spcaer szlakiem rybnickich Żydów 21.04.2013 (35).JPG
Spcaer szlakiem rybnickich Żydów 21.04.2013 (36).JPG

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Re: Cmentarz żydowski w Rybniku

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

O chłopkach z gimnazjum nr 5. Ich film o cmentarzu żydowskim w Rybniku zajął pierwsze miejsce w Ww-ie.

:brawo:

http://rybnik.eu/index.php?id=223&p=new ... how%2C7132
Grupa projektowa Gimnazjum nr 5 im. W. Webera w Rybniku zajęła I miejsce w X edycji ogólnopolskiego konkursu „Pamięć dla przyszłości”, organizowanej przez Żydowski Instytut Historyczny, Muzeum Historii Żydów Polskich, Stowarzyszenie „Dzieci holocaustu” pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej.

W skład grupy projektowej weszli uczniowie klasy 2b: Szymon Dziadosz, Adam Nosel, Dawid Łysień i Bartek Płowy oraz nauczyciele: Gabriela Chraboł i Izabela Zaleska. Temat przewodni konkursu brzmiał: „Poszukiwanie i upamiętnianie śladów obecności Żydów w przestrzeni lokalnej”. Uczniowie Gimnazjum nr 5 zostali docenieni za pracę: „Ślady obecności Żydów w przestrzeni lokalnej – historia cmentarza żydowskiego w Rybniku”.

Znakomity w swej prostocie projekt mocno osadzony w przestrzeni miejskiej i skutecznie oddziałujący na społeczność lokalną. Projekt łączy różne formy działania, z których instalacja artystyczno-przestrzenna budzi podziw. Umiejętnie wykorzystane wsparcie merytoryczne w postaci przeprowadzonych wywiadów z miejscowymi pasjonatami – tak decyzję o przyznaniu gimnazjalistom pierwszego miejsca komentowali członkowie jury.

Awatar użytkownika
Alojz
Generał broni
Posty: 3927
Rejestracja: 14 wrz 2009, o 19:22
Lokalizacja: Rybnik

Re: Cmentarz żydowski w Rybniku

Nieprzeczytany post autor: Alojz »

A to sie synki rozkrecily :)

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Re: Cmentarz żydowski w Rybniku

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Czy z lewej strony tej pocztówki to mur cmentarza żydowskiego :?: A czy z prawej strony widać fragment Juliusza :?:
Wg mnie nie ma innej opcji :mrgreen:

(Pocztówka z książki pana Gruszczyka "Mała ojczyzna Rybnik")
Promenadestrasse.JPG

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Re: Cmentarz żydowski w Rybniku

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Szukając ostatnio jakiejś mapy Rybnika zaznaczyłam lokalizacje cmentarza w XIX wieku i w czasie IIWS.

W 1884 roku cmentarz był bliżej ul.Klasztornej, czyli ta część gdzie sporna fontanna. O ile pamiętam to w czasie konferencji na temat Żydów Górnego Sląska, w czasie wolnej dyskusji pani Bimler-Mackiewicz z muzeum podała informację (na podstawie wywiadów ze świadkami tamtych wydarzeń, które robiła wiele lat temu), że na starszej części cmentarza nie robiono żadnych ekshumacji wiosną 1940 r. Ponoć tylko zabierano nagrobki.
1884 Friedhof.JPG
Rozwalano groby z części nowszej, czyli jakby bliżej centrum. Poniżej mapa z 1941 roku. Cmentarza już na planie nie ma.
Friedhof 1941.JPG
(korzystałam z map na naszym forum).

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Re:

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

woytas pisze: Taki mi szatański przebłysk przeszedł - czy ojcowie Misjonarze nie mieli nic wspólnego z likwidacją cmentarza - taki sąsiad za płotem...?
Dziś byłam w archiwum w Katowicach. Już wiem, kto był inicjatorem zamknięcia cmentarza żydowskiego, ewangelickiego i chyba tego przy Gliwickiej. Wnioskował o to dr Biały. Zamknięto je wszystkie. Żydowski na początku lat 30-tych. Jak ogarnę sfotografowany materiał, to opiszę to bardziej szczegółowo. Dziś dotarłam do mapki, wg której cały dzisiejszy park nie był zajęty przez cmentarz. Ta szpica, która jest od wlotu Wieniawskiego/3 Maja to był i wtedy park.

Awatar użytkownika
_hipcia
Generał broni
Posty: 3660
Rejestracja: 28 lut 2007, o 19:04
Lokalizacja: Rybnik
Kontakt:

Re: Cmentarz żydowski w Rybniku

Nieprzeczytany post autor: _hipcia »

Wszystkie z powyżej wklejanych map jednak nie kłamały. Początek parku od strony Pl.Wolności, czyli czołowa szpica to zawsze był park.

Poniżej mapka z 1928 roku wykonana dla potrzeb wniosku o likwidację cmentarza. Oryginał mapki znajduje się w Archiwum Państwowym w Katowicach.
Cała mapa
Cała mapa
sygn. 1999 (255).JPG
Cmentarz żydowski i okolica
Cmentarz żydowski i okolica

ODPOWIEDZ