Notgeld – niemiecka nazwa pieniądza zastępczego, emitowanego najczęściej na początku XX wieku. Pieniądz ten nie był emitowany przez bank centralny, lecz przez instytucje, takie jak prywatne banki, przedsiębiorstwa, gminy, czy też kopalnie. Notgeld najczęściej przyjmował formę banknotu./ za Wikipedią /
Przeglądałem forum ale za nielicznymi wzmiankami nie znalazłem wiele informacji na temat notgeldów dawnego powiatu Rybnickiego a myślę ze temat jest ciekawy i warty rozwinięcia, jako że było tychże pieniędzy całkiem sporo, dużo było również emitentów notgeldów.
Notgeldy papierowe wydawali -
- Oberschlesischen Industriebezirks - dla powiatu Rybnickiego
- Donnersmarckgrube - kopalnia Chwałowice
- Czerwionka - kopalnia Dębieńsko i koksownia
- Czernica - steinkohlen bergbau Hoymgrube oraz Czernitzer steinkohlen bergbau kriegsgefangenenlager Hoymgrube
- Knurów - gmina i Konigliche Berginspektion IV
- Niewiadom - Hoymgrube i Hoym-Lauragrube
- Paruszowiec - Betriebsdirektion der Eisenhutte Silesia oraz Eisenhutte Silesia kriegsgefangenenlager
- Radlin Emmagrube
- Rudy - gmina
- Rybnik - magistrat , Eisenhuttenwerk Silesia i Emaillenwerke Rybnik
- Rydułtowy Dolne - gmina
- Rydułtowy Górne - steinkohlengewegkschaft Charlotte, steinkohlengewegkschaft Charlotte Erbreichsscht, Leo - Schacht, kriegsgefangenenlager Neuhof, kriegsgefangenenlager Schreiberschacht
- Żory - magistrat
mam nadzieję że nic nie minąłem, troszkę już tego uzbierałem, ale braki są większe, noże ktoś pomoże uzupełnić zbiór ???
Notgeldy dawnego powiatu Rybnickiego
Źródło : http://www.wirtualnyknurow.pl/szufla3b.htm
Poniżej artykuł Pana Bronisława Wątroby na temat notgeldów dla Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego - które to były w obiegu na terenie powiatu Rybnickiego.
" W związku z pewnym wzrostem zainteresowania tematem pieniądza zastępczego polskich zbieraczy, jak również osób pasjonujących się historią naszej "małej ojczyzny", warto przedstawić na tych łamach notgeldy wydawane specjalnie dla potrzeb ludności GOP-u. Pieniądz ten jest o tyle ciekawy, że zapewniono mu pełny obieg na stosunkowo dużym obszarze, eliminując tym samym podstawową uciążliwość w posługiwaniu się banknotami zastępczymi. Oczywistym minusem był jednak i w tym przypadku typowy, krótki okres ważności.
Jesienią 1918 roku Bank Rzeszy wręcz nakłaniał władze większych miast do emisji pieniądza zastępczego o stosunkowo wysokich nominałach. Wiązało się to z ówczesną sytuacją polityczną Niemiec (porażka na froncie, kapitulacja i rewolucyjne wrzenie), co miało niewątpliwy wpływ na wyraźnie odczuwany niedostatek państwowego pieniądza na rynku. W dużych miastach i ośrodkach przemysłowych sytuacja była szczególnie uciążliwa. Tak więc następujące miasta i powiaty: Bytom, Gliwice, Zabrze, Katowice, Królewska Huta (dzisiejszy Chorzów), Pszczyna, Rybnik i Tarnowskie Góry wydały wspólny pieniądz o nominałach 5, 10, 20 marek, na łączną kwotę 25 milionów marek. Taką wartość miało w każdym bądź razie zabezpieczenie tej emisji, choć prawdopodobnie samych banknotów puszczono w obieg na nieco większą sumę.
Notgeldy te drukowano w Głogowie na papierze posiadającym znaki wodne, a dodatkowym zabezpieczeniem była okrągła, sucho tłoczona pieczęć z niemieckim orłem i biegnącym otokowo napisem "Oberschlesischer Industriebezirk". Wszystkie były numerowane, przy czym nominał 5 marek istnieje w trzech odmianach związanych z oznaczeniem serii. Na pozostałych dwóch nominałach serii nie określono. Awersy walorów są podobne, z oznaczeniem wartości, suchą pieczęcią i spisem wystawców (emitentów). 5 i 10 marek jest w tonacji zielono- niebieskiej, a 20 marek w szaro-niebieskiej. Rewersy natomiast są odmienne i przedsta- wiają: 5 marek - fragment kopalni, 10 marek - całą kopalnię, 20 marek - pracę w zakładzie metalurgicznym (huta "Królewska"). Nie podano daty emisji, lecz najprawdopodobniej wprowadzono je do obiegu z końcem listopada 1918 roku. Data ważności tych walorów jest identyczna: 01.IV.1919 rok.
Na tym jednak wspólna działalność emisyjna wymienionych miejscowości GOP-u się nie skończyła. Nieco później wydano bowiem notgeld o nominale 25 fenigów, bardzo przydatnym i usprawniającym obieg pieniądza na lokalnym rynku. W spisie wystawców tego nisko- nominałowego banknotu nie podano jednak już Pszczyny. Na terenie tego miasta i powiatu obiegały wtedy lokalne niskonominałowe bony, więc władze miejskie prawdopodobnie nie były zainteresowane współpracą w tym zakresie. Niestety, tym razem też nie podano daty emisji, a jedynie datę ważności: 30.IX.1919 rok. Sam walor, tak jak inne, produkowano w Głogowie na papierze za znakami wodnymi, oznaczając serię i numerację.
Kolejnym, ostatnim już wprowadzonym do obiegu pieniądzem zastępczym, jest późniejsza wersja nominału 25 fenigów, o mniejszych wymiarach i szacie graficznej, lecz również z oznaczeniem serii i numeracją. Daty wydania tradycyjnie nie określono, a jedynie datę ważności: 31.XII.1919 rok. Planowano zresztą kolejne wydania banknotów o wyższych nominałach, zastępujących te które w kwietniu 1919 roku traciły ważność. Dowodem na to jest zachowany projekt waloru z datą ważności do 31.XII.1919 r. Możliwe, że zachowały się też odmienne projekty tego i innych nominałów. Do samej emisji jednak już nie doszło, prawdopodobnie z uwagi na opór władz zwierzchnich. Pieniądz tego typu nie był przecież pełnoprawnym środkiem płatniczym. Władze państwowe, jak też poszczególnych prowincji, popierały to przymuszone koniecznością, lecz równie często starały się też ograniczać to zjawisko.
Skompletowanie dzisiaj wszystkich notgeldów GOP-u, choć nie ma ich wiele, nie jest sprawą łatwą. Co prawda nie są to jakieś unikaty, ale na naszym rynku kolekcjonerskim pozycje o wyższych nominałach spotyka się raczej rzadko. Łatwiej zdobyć już te o wartości 25 fenigów, z reguły jednak są w gorszych stanach zachowania. Warto jednak się tymi banknotami zainteresować, wszak są to ciekawe w sensie historycznym walory, mogące być ozdobą każdego zbioru notgeldów, obejmującego tereny ówczesnych prowincji niemieckich, leżących w granicach dzisiejszej Polski. "
Poniżej artykuł Pana Bronisława Wątroby na temat notgeldów dla Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego - które to były w obiegu na terenie powiatu Rybnickiego.
" W związku z pewnym wzrostem zainteresowania tematem pieniądza zastępczego polskich zbieraczy, jak również osób pasjonujących się historią naszej "małej ojczyzny", warto przedstawić na tych łamach notgeldy wydawane specjalnie dla potrzeb ludności GOP-u. Pieniądz ten jest o tyle ciekawy, że zapewniono mu pełny obieg na stosunkowo dużym obszarze, eliminując tym samym podstawową uciążliwość w posługiwaniu się banknotami zastępczymi. Oczywistym minusem był jednak i w tym przypadku typowy, krótki okres ważności.
Jesienią 1918 roku Bank Rzeszy wręcz nakłaniał władze większych miast do emisji pieniądza zastępczego o stosunkowo wysokich nominałach. Wiązało się to z ówczesną sytuacją polityczną Niemiec (porażka na froncie, kapitulacja i rewolucyjne wrzenie), co miało niewątpliwy wpływ na wyraźnie odczuwany niedostatek państwowego pieniądza na rynku. W dużych miastach i ośrodkach przemysłowych sytuacja była szczególnie uciążliwa. Tak więc następujące miasta i powiaty: Bytom, Gliwice, Zabrze, Katowice, Królewska Huta (dzisiejszy Chorzów), Pszczyna, Rybnik i Tarnowskie Góry wydały wspólny pieniądz o nominałach 5, 10, 20 marek, na łączną kwotę 25 milionów marek. Taką wartość miało w każdym bądź razie zabezpieczenie tej emisji, choć prawdopodobnie samych banknotów puszczono w obieg na nieco większą sumę.
Notgeldy te drukowano w Głogowie na papierze posiadającym znaki wodne, a dodatkowym zabezpieczeniem była okrągła, sucho tłoczona pieczęć z niemieckim orłem i biegnącym otokowo napisem "Oberschlesischer Industriebezirk". Wszystkie były numerowane, przy czym nominał 5 marek istnieje w trzech odmianach związanych z oznaczeniem serii. Na pozostałych dwóch nominałach serii nie określono. Awersy walorów są podobne, z oznaczeniem wartości, suchą pieczęcią i spisem wystawców (emitentów). 5 i 10 marek jest w tonacji zielono- niebieskiej, a 20 marek w szaro-niebieskiej. Rewersy natomiast są odmienne i przedsta- wiają: 5 marek - fragment kopalni, 10 marek - całą kopalnię, 20 marek - pracę w zakładzie metalurgicznym (huta "Królewska"). Nie podano daty emisji, lecz najprawdopodobniej wprowadzono je do obiegu z końcem listopada 1918 roku. Data ważności tych walorów jest identyczna: 01.IV.1919 rok.
Na tym jednak wspólna działalność emisyjna wymienionych miejscowości GOP-u się nie skończyła. Nieco później wydano bowiem notgeld o nominale 25 fenigów, bardzo przydatnym i usprawniającym obieg pieniądza na lokalnym rynku. W spisie wystawców tego nisko- nominałowego banknotu nie podano jednak już Pszczyny. Na terenie tego miasta i powiatu obiegały wtedy lokalne niskonominałowe bony, więc władze miejskie prawdopodobnie nie były zainteresowane współpracą w tym zakresie. Niestety, tym razem też nie podano daty emisji, a jedynie datę ważności: 30.IX.1919 rok. Sam walor, tak jak inne, produkowano w Głogowie na papierze za znakami wodnymi, oznaczając serię i numerację.
Kolejnym, ostatnim już wprowadzonym do obiegu pieniądzem zastępczym, jest późniejsza wersja nominału 25 fenigów, o mniejszych wymiarach i szacie graficznej, lecz również z oznaczeniem serii i numeracją. Daty wydania tradycyjnie nie określono, a jedynie datę ważności: 31.XII.1919 rok. Planowano zresztą kolejne wydania banknotów o wyższych nominałach, zastępujących te które w kwietniu 1919 roku traciły ważność. Dowodem na to jest zachowany projekt waloru z datą ważności do 31.XII.1919 r. Możliwe, że zachowały się też odmienne projekty tego i innych nominałów. Do samej emisji jednak już nie doszło, prawdopodobnie z uwagi na opór władz zwierzchnich. Pieniądz tego typu nie był przecież pełnoprawnym środkiem płatniczym. Władze państwowe, jak też poszczególnych prowincji, popierały to przymuszone koniecznością, lecz równie często starały się też ograniczać to zjawisko.
Skompletowanie dzisiaj wszystkich notgeldów GOP-u, choć nie ma ich wiele, nie jest sprawą łatwą. Co prawda nie są to jakieś unikaty, ale na naszym rynku kolekcjonerskim pozycje o wyższych nominałach spotyka się raczej rzadko. Łatwiej zdobyć już te o wartości 25 fenigów, z reguły jednak są w gorszych stanach zachowania. Warto jednak się tymi banknotami zainteresować, wszak są to ciekawe w sensie historycznym walory, mogące być ozdobą każdego zbioru notgeldów, obejmującego tereny ówczesnych prowincji niemieckich, leżących w granicach dzisiejszej Polski. "
- Załączniki
-
- 25 fenigów seria 3
-
- 25 fenigów seria 1
-
- 25 fenigów seria 4
-
- 5 Marek rewers
-
- 20 marek
-
- 20 marek rewers
-
- 25 fenigów seria 2
-
- 5 Marek odmiana bez numeru serii
Ostatnio zmieniony 30 mar 2011, o 15:41 przez fish007, łącznie zmieniany 3 razy.
Donnersmarckgrube - kopalnia Chwałowice wydała dwie serie notgeldów . Pierwsza w roku 1914 , z datą wykupu 15.09.1914 o nominałach 1marki, 2 marek i 5 marek, druga emisja z roku 1921 o nominałach 50 oraz 100 marek. poniżej skany pierwszej serii . Poszukuję banknotów drugiej serii oraz pocztówek lub zdjęć przedstawiających kopalnię z lat druku notgeldów.
- Załączniki
-
-
- odmiana - inny krój cyfry 5
-
-
Ostatnio zmieniony 31 mar 2011, o 08:32 przez fish007, łącznie zmieniany 1 raz.
-
woytas
- Nadszyszkownik Generalny
- Posty: 7396
- Rejestracja: 6 gru 2006, o 21:33
- Lokalizacja: Stolica regionu
- Kontakt:
Fajne ciekawostki 
Księga Ezechiela: 25,17. "Ścieżka sprawiedliwych wiedzie przez nieprawości samolubnych i tyranię złych ludzi. Błogosławiony ten, co w imię miłosierdzia i dobrej woli prowadzi słabych doliną ciemności, bo on jest stróżem brata swego i znalazcą zagubionych dziatek. I dokonam srogiej pomsty w zapalczywym gniewie, na tych, którzy chcą zatruć i zniszczyć moich braci; i poznasz, że Ja jestem Pan, gdy wywrę na tobie swoją zemstę". BAAM! BAAM! BAAM!
Notgeldy Knurowa
Źródło : http://www.wirtualnyknurow.pl/szufla3.htm
Tekst Pana Bronisława Wątroby:
"Z początkiem XX wieku Knurów był gminą wiejską z obszarem dworskim, stanowiącą część powiatu rybnickiego. Większość mieszkańców była Polakami. Rozwój miejscowości jednak związany był ściśle z przemysłem, a zwłaszcza z wybudowaną na początku wieku kopalnią węgla kamiennego "Knurów”.
W sierpniu 1914 roku, po wybuchu I wojny światowej, podobnie jak w innych gminach i miastach górnośląskich i tu dotkliwie odczuwano brak pieniądza kruszcowego (monet o nominałach od 1/2 do 20 marek), co bardzo utrudniało wszelkie rozliczenia pieniężne. Szczególnie uciążliwe było to dla licznej załogi największego zakładu, czyli kopalni.
Aby jakoś się z tym uporać IV Królewski Inspektorat Górniczy, mający swą siedzibę w tej miejscowości, wyemitował dla potrzeb kasy kopalnianej banknoty zastępcze o nominale 5 marek. W innych miastach i gminach, gdzie właścicielami kopalń byli prywatni przedsiębiorcy, to oni byli z reguły wystawcami takiego pieniądza zastępczego. Kopalnia "Knurów” była jednak przedsiębiorstwem państwowym, gdyż jej budowę (w latach 1904-1910) finansowano w całości z funduszy skarbu pruskiego. Bezpośrednim wydawcą bonów mogła być w tym przypadku państwowa agenda nadzoru górniczego.
Walory pieniężne wydrukowane zostały jednostronnie na różowym papierze, w ilości nie większej niż 4000 sztuk. Zapewne nie wszystkie zostały wprowadzone do obiegu, gdyż część mogła stanowić pewną rezerwę kasową. Na banknocie podano datę emisji 12.VIII.1914 roku oraz określono datę ważności tego pieniądza 1.IX.1914 roku. Była to więc emisja krótkoterminowa. Pomimo tego jako pewne zabezpieczenie zastosowano numerację, pieczęć urzędową i odręczny podpis. Do wymiany tych walorów na państwowe środki płatnicze zobowiązana była kopalniana kasa. Praktycznie nie obeszło się też bez pewnego ograniczenia, gdyż kasa ta wymieniała minimum 4 sztuki o łącznej wartości 20 marek. Mimo wszystko jednak praktycznie całość wprowadzonych do obiegu walorów została wykupiona.
Na tym jednak historia tego knurowskiego notgeldu się nie zakończyła. Po pewnym okresie przechowywania ich w kasie, walory te zostały ponownie użyte, gdy przy kopalni utworzono obóz jeniecki. Wystarczyło je wtedy opatrzyć obustronnie stemplem o treści "Nur fur Kriegsgefangene” i wprowadzić ponownie do użytku, tym razem już jako typowe bony jenieckie. Dzisiaj na rynku kolekcjonerskim spotyka się praktycznie te walory tylko z taką pieczęcią, co może świadczyć o tym, iż całość emisji została w ten sposób wykorzystana. Jako ciekawostkę warto też dodać, że spotyka się rzadszą odmianę z błędnym nadrukiem, a poza tym stosowano fioletowy lub niebieski tusz.
Choć już w roku 1917 wiele gmin, miast i instytucji ponownie wprowadzono do obiegu lokalnego własne emisje niskonominałowego pieniądza zastępczego, to w Knurowie jednak do tego nie doszło. W jakimś ograniczonym zakresie mogły tu być jednak stosowane edycje magistratu Rybnika. Sytuacja uległa jednak zmianie z końcem wojny, gdy władze państwowe wręcz zachęcały do emisji takiego pieniądza (choć było to tylko przejściowe).
Z uwagi na znaczną deprecjację marki niemieckiej w czasie wojny, z końcem 1918 roku potrzebne były banknoty zastępcze o wyższych nominałach, aby jakoś zaradzić brakowi państwowego pieniądza na rynku lokalnym. Nawet przeprowadzona wtedy specjalna emisja dla potrzeb całego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, gdzie wśród wystawców wymieniono też powiat rybnicki, nie zapobiegła szerszej emisji pieniądza tego typu.
W Knurowie ponownie wystawcą bonów pieniężnych okazał Inspektorat Górniczy, przy czym tym razem wydano dwa odcinki o nominałach 20 i 50 marek. Walor dwudziestomarkowy wydrukowano jednostronnie na papierze w kolorze zielonym, ze znakami wodnymi. Nominał 50 marek wykonano natomiast na białym papierze ze znakami wodnymi. Dodatkowym zabezpieczeniem była numeracja, urzędowa pieczęć i odręczny podpis. Walory te ważne były od 12.XI.1918 r. do 10.XII.1918 r. Przy ich wykupie nie miało już dochodzić do żadnych ograniczeń.
Na tym działalność emisyjna urzędu nadzoru górniczego w Knurowie definitywnie się zakończyła, co jednak nie znaczy wcale, że w tej miejscowości nie pojawiły się już żadne inne pieniądze zastępcze typu notgeldów.
Podczas plebiscytu mieszkańcy Knurowa opowiedzieli się w większości za Polską, czego się można było spodziewać z uwagi na istniejące proporcje stosunków narodowościowych, a nawet na wcześniejsze wybory samorządowe, w których Polacy na 12 mandatów zdobyli 9.
W III Powstaniu Śląskim miejscowość już 3 maja zajęta została przez powstańców, a nieco ponad rok później Knurów został oficjalnie przejęty przez władze polskie. Aby jakoś upamiętnić te wydarzenia, samorządowe władze gminne wyemitowały w maju 1922 roku serię pamiątkowych walorów zastępczych o nominałach 1, 2 i 5 marek.
Na kolorowych awersach nominałów 1 i 2 marek umieszczono widok kopalni "Knurów”. Natomiast na awersie nominału 5 marek znajdujemy zdjęcia przedstawiające uroczystość patriotyczną. Rewersy nawiązują do wydarzeń związanych z walką Polaków o przyłączenie części Górnego Śląska do Polski.
Na niższych nominałach umieszczono zdjęcie gliwickiego cmentarza, gdzie w kaplicy mieścił się tajny, niemiecki skład broni i amunicji. Arsenał ten był podminowany i w czasie przejęcia przez wojska francuskie nastąpił wybuch, w efekcie którego część żołnierzy zginęła. Na rewersie pięciomarkówki znajduje się zdjęcie z pogrzebu doktora Franciszka Styczyńskiego, znanego gliwickiego działacza plebiscytowego i powstańca, który w kwietniu 1922 roku został zamordowany przez niemieckiego bojówkarza. Napisy na tych banknotach zastępczych są dwujęzyczne (niemieckie i polskie), a ich ważność określono na jeden rok. Serię knurowską wykonano w mikołowskiej drukarni Karola Miarki.
Podobne emisje pieniądza zastępczego o propagandowej wymowie, pojawiły się również w innych gminach przyłączonych do Polski. Była to też pewna odpowiedź na identyczną akcję w miejscowościach położonych po stronie niemieckiej, gdzie ukazało się wiele serii notgeldów o treściach proniemieckich i antypolskich. Zresztą w tym okresie do emisji pieniądza zastępczego nie dochodziło praktycznie z powodu autentycznych potrzeb lokalnego rynku, lecz raczej właśnie z uwagi na pewne właściwości propagandowe i reklamowe takich bonów, jak też w związku z potrzebami kas samorządowych.
Kolekcjonerstwo tych walorów stało się bardzo popularne wśród licznej rzeszy zbieraczy, co było źródłem dodatkowych dochodów dla samorządów. Pojawili się już nawet hurtowi handlarze, gwarantujący gminom zakup części takich emisji, co w dużej mierze uwalniało kasy samorządowe od obowiązku wykupu tego pieniądza za pełnoprawne środki płatnicze. Sytuacja uległa zmianie z nastaniem okresu hiperinflacji marki niemieckiej. Do kolejnej emisji w Knurowie jednak już nie doszło, właśnie z uwagi na zmianę przynależności państwowej tej miejscowości. "
Źródło : http://www.wirtualnyknurow.pl/szufla3.htm
Tekst Pana Bronisława Wątroby:
"Z początkiem XX wieku Knurów był gminą wiejską z obszarem dworskim, stanowiącą część powiatu rybnickiego. Większość mieszkańców była Polakami. Rozwój miejscowości jednak związany był ściśle z przemysłem, a zwłaszcza z wybudowaną na początku wieku kopalnią węgla kamiennego "Knurów”.
W sierpniu 1914 roku, po wybuchu I wojny światowej, podobnie jak w innych gminach i miastach górnośląskich i tu dotkliwie odczuwano brak pieniądza kruszcowego (monet o nominałach od 1/2 do 20 marek), co bardzo utrudniało wszelkie rozliczenia pieniężne. Szczególnie uciążliwe było to dla licznej załogi największego zakładu, czyli kopalni.
Aby jakoś się z tym uporać IV Królewski Inspektorat Górniczy, mający swą siedzibę w tej miejscowości, wyemitował dla potrzeb kasy kopalnianej banknoty zastępcze o nominale 5 marek. W innych miastach i gminach, gdzie właścicielami kopalń byli prywatni przedsiębiorcy, to oni byli z reguły wystawcami takiego pieniądza zastępczego. Kopalnia "Knurów” była jednak przedsiębiorstwem państwowym, gdyż jej budowę (w latach 1904-1910) finansowano w całości z funduszy skarbu pruskiego. Bezpośrednim wydawcą bonów mogła być w tym przypadku państwowa agenda nadzoru górniczego.
Walory pieniężne wydrukowane zostały jednostronnie na różowym papierze, w ilości nie większej niż 4000 sztuk. Zapewne nie wszystkie zostały wprowadzone do obiegu, gdyż część mogła stanowić pewną rezerwę kasową. Na banknocie podano datę emisji 12.VIII.1914 roku oraz określono datę ważności tego pieniądza 1.IX.1914 roku. Była to więc emisja krótkoterminowa. Pomimo tego jako pewne zabezpieczenie zastosowano numerację, pieczęć urzędową i odręczny podpis. Do wymiany tych walorów na państwowe środki płatnicze zobowiązana była kopalniana kasa. Praktycznie nie obeszło się też bez pewnego ograniczenia, gdyż kasa ta wymieniała minimum 4 sztuki o łącznej wartości 20 marek. Mimo wszystko jednak praktycznie całość wprowadzonych do obiegu walorów została wykupiona.
Na tym jednak historia tego knurowskiego notgeldu się nie zakończyła. Po pewnym okresie przechowywania ich w kasie, walory te zostały ponownie użyte, gdy przy kopalni utworzono obóz jeniecki. Wystarczyło je wtedy opatrzyć obustronnie stemplem o treści "Nur fur Kriegsgefangene” i wprowadzić ponownie do użytku, tym razem już jako typowe bony jenieckie. Dzisiaj na rynku kolekcjonerskim spotyka się praktycznie te walory tylko z taką pieczęcią, co może świadczyć o tym, iż całość emisji została w ten sposób wykorzystana. Jako ciekawostkę warto też dodać, że spotyka się rzadszą odmianę z błędnym nadrukiem, a poza tym stosowano fioletowy lub niebieski tusz.
Choć już w roku 1917 wiele gmin, miast i instytucji ponownie wprowadzono do obiegu lokalnego własne emisje niskonominałowego pieniądza zastępczego, to w Knurowie jednak do tego nie doszło. W jakimś ograniczonym zakresie mogły tu być jednak stosowane edycje magistratu Rybnika. Sytuacja uległa jednak zmianie z końcem wojny, gdy władze państwowe wręcz zachęcały do emisji takiego pieniądza (choć było to tylko przejściowe).
Z uwagi na znaczną deprecjację marki niemieckiej w czasie wojny, z końcem 1918 roku potrzebne były banknoty zastępcze o wyższych nominałach, aby jakoś zaradzić brakowi państwowego pieniądza na rynku lokalnym. Nawet przeprowadzona wtedy specjalna emisja dla potrzeb całego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, gdzie wśród wystawców wymieniono też powiat rybnicki, nie zapobiegła szerszej emisji pieniądza tego typu.
W Knurowie ponownie wystawcą bonów pieniężnych okazał Inspektorat Górniczy, przy czym tym razem wydano dwa odcinki o nominałach 20 i 50 marek. Walor dwudziestomarkowy wydrukowano jednostronnie na papierze w kolorze zielonym, ze znakami wodnymi. Nominał 50 marek wykonano natomiast na białym papierze ze znakami wodnymi. Dodatkowym zabezpieczeniem była numeracja, urzędowa pieczęć i odręczny podpis. Walory te ważne były od 12.XI.1918 r. do 10.XII.1918 r. Przy ich wykupie nie miało już dochodzić do żadnych ograniczeń.
Na tym działalność emisyjna urzędu nadzoru górniczego w Knurowie definitywnie się zakończyła, co jednak nie znaczy wcale, że w tej miejscowości nie pojawiły się już żadne inne pieniądze zastępcze typu notgeldów.
Podczas plebiscytu mieszkańcy Knurowa opowiedzieli się w większości za Polską, czego się można było spodziewać z uwagi na istniejące proporcje stosunków narodowościowych, a nawet na wcześniejsze wybory samorządowe, w których Polacy na 12 mandatów zdobyli 9.
W III Powstaniu Śląskim miejscowość już 3 maja zajęta została przez powstańców, a nieco ponad rok później Knurów został oficjalnie przejęty przez władze polskie. Aby jakoś upamiętnić te wydarzenia, samorządowe władze gminne wyemitowały w maju 1922 roku serię pamiątkowych walorów zastępczych o nominałach 1, 2 i 5 marek.
Na kolorowych awersach nominałów 1 i 2 marek umieszczono widok kopalni "Knurów”. Natomiast na awersie nominału 5 marek znajdujemy zdjęcia przedstawiające uroczystość patriotyczną. Rewersy nawiązują do wydarzeń związanych z walką Polaków o przyłączenie części Górnego Śląska do Polski.
Na niższych nominałach umieszczono zdjęcie gliwickiego cmentarza, gdzie w kaplicy mieścił się tajny, niemiecki skład broni i amunicji. Arsenał ten był podminowany i w czasie przejęcia przez wojska francuskie nastąpił wybuch, w efekcie którego część żołnierzy zginęła. Na rewersie pięciomarkówki znajduje się zdjęcie z pogrzebu doktora Franciszka Styczyńskiego, znanego gliwickiego działacza plebiscytowego i powstańca, który w kwietniu 1922 roku został zamordowany przez niemieckiego bojówkarza. Napisy na tych banknotach zastępczych są dwujęzyczne (niemieckie i polskie), a ich ważność określono na jeden rok. Serię knurowską wykonano w mikołowskiej drukarni Karola Miarki.
Podobne emisje pieniądza zastępczego o propagandowej wymowie, pojawiły się również w innych gminach przyłączonych do Polski. Była to też pewna odpowiedź na identyczną akcję w miejscowościach położonych po stronie niemieckiej, gdzie ukazało się wiele serii notgeldów o treściach proniemieckich i antypolskich. Zresztą w tym okresie do emisji pieniądza zastępczego nie dochodziło praktycznie z powodu autentycznych potrzeb lokalnego rynku, lecz raczej właśnie z uwagi na pewne właściwości propagandowe i reklamowe takich bonów, jak też w związku z potrzebami kas samorządowych.
Kolekcjonerstwo tych walorów stało się bardzo popularne wśród licznej rzeszy zbieraczy, co było źródłem dodatkowych dochodów dla samorządów. Pojawili się już nawet hurtowi handlarze, gwarantujący gminom zakup części takich emisji, co w dużej mierze uwalniało kasy samorządowe od obowiązku wykupu tego pieniądza za pełnoprawne środki płatnicze. Sytuacja uległa zmianie z nastaniem okresu hiperinflacji marki niemieckiej. Do kolejnej emisji w Knurowie jednak już nie doszło, właśnie z uwagi na zmianę przynależności państwowej tej miejscowości. "
- Załączniki
-
- Wydany przez gminę
-
- wydany przez IV Królewski Inspektorat Górniczy
-
- wydany przez IV Królewski Inspektorat Górniczy
-
- wydany przez IV Królewski Inspektorat Górniczy, odmiana z niebieskim tuszem, nadruk "Nur fur Kriegsgefangene”
-
- wydany przez IV Królewski Inspektorat Górniczy, odmiana z fioletowym tuszem, nadruk "Nur fur Kriegsgefangene "
Czernica / Czernitz / pow. Rybnik.
Dwie serie notgeldów wydał Czernitzer Steinkohlen - Bergbau A.G. Hoymgrube.
W pierwszej serii mamy trzy nominały - 20 , 50 oraz 100 Marek. Na banknotach podano datę emisji 15.V.1921 roku oraz określono datę ważności 30.V.1921 roku. Banknoty wydrukowano w drukarni Gustawa Musioła w Rybniku.
W drugiej serii mamy cztery nominały – 5 , 20 , 50 oraz 100 Marek. Na banknotach podano datę emisji 12.VI.1921 roku oraz określono datę ważności 31.VII.1921 roku.
Oprócz dwóch powyższych serii Czernitzer Steinkohlen - Bergbau A. G. Kriegsgefangenenlager Hoymgrube wydał notgeldy obozowe o nominałach 10, 20, 25 i 50 Fenigów, 1, 2 oraz 3 Marki . Nie podano daty emisji i ważności tych notgeldów.
Dwie serie notgeldów wydał Czernitzer Steinkohlen - Bergbau A.G. Hoymgrube.
W pierwszej serii mamy trzy nominały - 20 , 50 oraz 100 Marek. Na banknotach podano datę emisji 15.V.1921 roku oraz określono datę ważności 30.V.1921 roku. Banknoty wydrukowano w drukarni Gustawa Musioła w Rybniku.
W drugiej serii mamy cztery nominały – 5 , 20 , 50 oraz 100 Marek. Na banknotach podano datę emisji 12.VI.1921 roku oraz określono datę ważności 31.VII.1921 roku.
Oprócz dwóch powyższych serii Czernitzer Steinkohlen - Bergbau A. G. Kriegsgefangenenlager Hoymgrube wydał notgeldy obozowe o nominałach 10, 20, 25 i 50 Fenigów, 1, 2 oraz 3 Marki . Nie podano daty emisji i ważności tych notgeldów.
- Załączniki
-
- Hoymgruba 50 Marek, na razie tylko tego udało mi się zdobyć
Fajne papierki, tych jeszcze nie mam, te jak widzę są z serii Hoym -Lauragrube, z tego co wiem to jest jeszcze jedno markówka Hoymgrube z 1914 roku.Rybnikus pisze: Notgeldy kopalni "Ignacy" dawniej "Hoymgrube"
Ostatnio zmieniony 20 kwie 2011, o 21:02 przez fish007, łącznie zmieniany 1 raz.
Notgeldy obozowe kopalni Charlotte - Lager Neuhof, występują w dwóch różniących się graficznie typach.
Dolna część nazwy emitenta - Charlotte - otoczona ramką, tu mamy nominały 10 fenigów, 1, 2 oraz 3 Marki .
Drugi typ - Charlotte - podkreślona podwójną linią.
Poniżej przedstawiam 4 sztuki gdzie nazwa emitenta - Charlotte - otoczona jest ramką oraz 10 fenigów przedrukowane na 50 fenigów z drugiego typu.
Dolna część nazwy emitenta - Charlotte - otoczona ramką, tu mamy nominały 10 fenigów, 1, 2 oraz 3 Marki .
Drugi typ - Charlotte - podkreślona podwójną linią.
Poniżej przedstawiam 4 sztuki gdzie nazwa emitenta - Charlotte - otoczona jest ramką oraz 10 fenigów przedrukowane na 50 fenigów z drugiego typu.
- Załączniki
-
-
W pierwszym poście zapomniałem wymienić notgeldy miasta Wodzisławia / Loslau / o ile papierowe należą do rzadkości to monety zastępcze są stosunkowo łatwe do zdobycia. Dokładnie wszystko opisano w artykule Sławomira Kulpy -
http://muzeum.wodzislaw.pl/strona/pdf/art17.pdf
http://muzeum.wodzislaw.pl/strona/pdf/art17.pdf
- Załączniki
-
-
Na pierwszym skanie jest banknot plebiscytowy z Kończyc, poniżej Bielszowice, Tarnowskie Góry, Legnica, Namysłów, Ełk oraz Wałbrzych._hipcia pisze:A te na wystawie w rybnickiej bibliotece są czyje? Niestety mam tylko 2 zdjęcia, bo się spieszyłam.
Ostatnio zmieniony 23 kwie 2011, o 09:12 przez fish007, łącznie zmieniany 1 raz.
